Bij de relatie tussen bestuur en burger gaat het vooral om de wijze van dienstverlening die de gemeente richting inwoners, bedrijven en instellingen biedt. Deze dienstverlening is veelal integraal onderdeel van de opgaven en daarom opgenomen in de inhoudelijke programma’s. De verbeteringen in dienstverlening qua versnelling, passende regels, klantgerichtheid, digitalisering etc. zijn onderdeel van de ondersteuning van het bestuur en zijn daarom opgenomen in programma 9 dienstverlening en bedrijfsvoering.

In dit programma 8 is de dienstverlening opgenomen voor de diensten die de burger direct als individuele klant van de gemeente afneemt.