Het Zwolse erfgoed met haar waardevolle gebouwen, historische structuren en archeologische rijkdommen heeft naast de belangrijke historische waarde en identiteitswaarde een onderscheidende en aantrekkende kracht voor de stad. Zwolle behoort tot de grote monumentengemeenten in Nederland. Er zijn 534 rijksmonumenten, 337 gemeentelijke monumenten en 1 archeologisch rijksmonument. Archeologisch en bouwhistorisch onderzoek is van groot belang omdat dit  regelmatig de enige bron is voor onze geschiedschrijving. We koesteren ons erfgoed, doen er onderzoek naar en zorgen samen met onze partners in de stad voor een duurzame instandhouding. We laten ons erfgoed een leidend en inspirerend principe zijn in ruimtelijke ontwikkelingen.  

De nieuwe Erfgoedwet (2016) brengt onder meer de wijziging van de huidige opgravingsvergunning naar certificering van ons archeologisch onderzoeksteam met zich mee. Een andere ontwikkeling voor het beleidsterrein is de Omgevingswet. Wij willen ons erfgoed op een inspirerende en passende wijze onderdeel laten zijn van de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. Herkenning, eigenheid en identiteit zijn sleutelbegrippen en inspiratiebron. Door naar de historisch gegroeide omgeving te kijken, wordt onze (cultuur)historie een creatieve verbinding tussen verleden en toekomst.

Criteria

We onderzoeken en koesteren het Zwolse erfgoed en zetten het in als één van de leidende en inspirerend thema's bij ruimtelijke ontwikkelingen, zodanig dat:

  • de monumentale- en cultuurhistorische waarden in Zwolle in stand worden gehouden en de kwaliteit behouden blijft
  • het beheer en behoud van het bodemarchief op een goede manier plaatsvindt
  • de eigenheid van de plek inspirerend is bij ontwikkelingen en daarmee bijdraagt aan een betere (ruimtelijke) belevingswaarde
  • door archeologisch en bouwhistorisch onderzoek de waarde van het Zwolse erfgoed beter kan worden geduid
  • de onderzoeksresultaten richtinggevend zijn voor planaanpassingen en ontwikkelingen

Toelichting

Ons erfgoed draagt meetbaar bij aan de aantrekkelijkheid van Zwolle. Dit blijkt onder meer uit de Atlas voor gemeenten 2015 dat in het teken van Erfgoed stond. Wij hebben ons beleid, dat is gericht op onderzoek, op duurzame instandhouding en op het vertellen van het verhaal van ons erfgoed, in 2017 gecontinueerd.

Advisering
Monumenteigenaren in Zwolle hebben kunnen rekenen op professionele adviezen en begeleiding van hun (bouw)plannen en op financiële ondersteuning voor de iets hogere dan reguliere onderhoudskosten aan hun monument. Dit laatste is een gevolg van bijvoorbeeld detaillering en materiaalgebruik. We signaleren na het einde van de crisis een toenemende hoeveelheid aanvragen om omgevingsvergunning voor monumenten. Bijzondere aandacht in de ·(bouw)planadvisering ten aanzien van monumenten was er in 2017 voor de herbestemming van het complex Goudsteeg/Bloemendalstraat waar appartementen worden gerealiseerd. Bij het ontwerp heeft de aanvrager rekening gehouden met de monumentale waarden door bouwhistorisch waardevolle onderdelen van het pand niet, of slechts in geringe mate aan te tasten en de monumentale waarden van het pand zo veel mogelijk in stand te laten. In 2017 hebben we 22 subsidies verleend voor onderhoud en restauratie van gemeentelijke monumenten.

Steeds vaker wordt de Zwolse cultuurhistorie als een inspirerende factor betrokken in ruimtelijke ontwikkelingen en planvorming. Een voorbeeld is de spoorzone waar bijzondere historische gebouwen die (nog) geen monumentenstatus hebben als historisch ankerpunt in de ontwikkelingen zullen worden behouden en zullen worden getransformeerd naar nieuwe hedendaagse functies.

Helder beleid: handreikingen en welstandscriteria
Om eigenaren vooraf meer duidelijkheid te gegeven over onderhouds- en aanpassingsmogelijkheden die zelfs (deels) zonder omgevingsvergunning kunnen worden uitgevoerd, hebben wij in 2017 een aantal beleidskaders/handreikingen ontwikkeld en vastgesteld:

  • ‘Handreiking onderhoud en wijzigingen Krekenbuurt’ (samen met diverse eigenen en het OEG);
  • ‘Handreiking aanpassing historische daken’ (mogelijkheden van diverse wijzigingen in de kap van een Zwols monument);
  • ‘Beleidslijn en welstandscriteria zonnepanelen beschermd stadsgezicht’ (toegevoegd aan de Welstandsnota).

Archeologie
Om te voldoen aan de nieuwe wettelijke eisen (Erfgoedwet) op het gebied van archeologisch onderzoek, heeft het team Archeologie van de gemeente Zwolle een procescertificaat gekregen op basis van de BRL SIKB 4000 versie 4.0. Dit certificaat geldt voor de KBA protocollen: Programma van Eisen (landbodems), Bureauonderzoek (landbodems), Inventariserend Veldonderzoek, variant Proefsleuven (landbodems), Opgraven (landbodems) en Specialistisch Onderzoek (landbodems). Daarmee mogen wij archeologisch onderzoek in Zwolle en daarbuiten (blijven) doen, zoals wij ook in 2017 hebben gedaan. Onderdeel van de certificering is een kwaliteitsmanagementsysteem dat is gemaakt in samenwerking met de gemeenten Deventer en Zutphen.

In 2017 zijn er verschillende archeologische onderzoeken uitgevoerd en rapporten opgesteld, waaronder een aantal vanuit het samenwerkingsverband met onze buurgemeenten (GR Archeologie, zie paragraaf: Verbonden Partijen). Bijzonder in dat kader was de opgraving in Assenrade (Hattem) waar de gracht van de buitenplaats met veel vondstmateriaal werd aangetroffen. Het meest omvangrijke onderzoek in Zwolle was de Definitieve Opgraving van een middeleeuwse vindplaats in deelgebied 3 van de N35 in Wijthmen. Hier werd een groot deel van een middeleeuwse nederzetting uit de periode 950-1300 opgegraven. Interessant was ook het kleinere onderzoek op de locatie Hoogstraat 118 in Zwolle. Naast de funderingen van 5 kleine huisjes werd hieronder een gedempte watergang aangetroffen. Een watergang die bedoeld was om water uit de polder Blalo af te voeren en die uitmondde in de stadsgracht bij de Pannekoekendijk. In 2018 zal ook de monding van deze watergang met bijbehorend zijltje worden opgegraven. Rest verder nog de vermelding van kleine onderzoeken op locaties de Tippe in Stadshagen en het voormalige café De Zon aan de Heinoseweg bij Wijthmen.

Inventarisaties
We hebben de uitkomsten van de eerste thema’s binnen de inventarisaties om de gemeentelijke monumentenlijst te actualiseren en uit te breiden in 2017 verder uitgewerkt en we hebben besluitvorming voorbereid. Eind 2017 hebben we besloten om een afgewogen selectie van panden uit de bouwhistorische inventarisatie van de binnenstad aan te wijzen als gemeentelijk monument. De procedure is in 2018 opgestart. Ook de inventarisaties van het ruimtelijk erfgoed van de wederopbouw (1940-1965) en de periode van het Interbellum (1915-1940) hebben we verder voorbereid zodat in 2018 besluitvorming kan gaan plaatsvinden. In 2017 hebben we onderzoek opgestart om een nieuw thema ‘historische winkelpuien’ te inventariseren. Ook de cultuurhistorische en bouwhistorische waardenkaarten zijn verder vormgegeven zodat een vervolg hierop kan worden opgestart.